تذکر  :
هر چند دل‌ خوشی از مستشرقین و خاور شناسان نداریم (به خاطر مزدور بودنشان برای استعمار و جاده صاف کن بودنشان برای حضور قدرتهای غارتگر اروپایی و غربی در همه عرصه‌های حیات جوامع شرقی) و انسانهای واقع بین‌ نیز قطعا چنین حالتی دارند، اما گاه باید سخن حق را از زبان دشمنان شنید.
به قول معروف الفضل ما شهدت به الاعداء : فضلی می‌تواند معیار سنجش حقیقی فضل و  برتری چیزی و یا کسی باشد که دشمنان به آن اعتراف کنند که در ادامه  نمونه کوچکی از این اعترافات را می‌بینیم: 

 ادوارد براون (متوفای 1926 م) می نویسد:
«تاریخ ایران نشان می دهد که ملت ایران دین زردشت را از روی رضا و رغبت رها کرد و با کمال رغبت دین اسلام را انتخاب نمود... ما که یک نفر خارجی هستیم و نه مسلمانیم [و ]نه زردشتی، وقتی قرآن را جلویمان بگذاریم، می بینیم [هیچ کتابی ] اصلاً با قرآن قابل مقایسه نیست... ایرانیان که کور نبودند. از یک طرف، قرآن را می دیدند و از طرف دیگر، کتاب زردشت را مشاهده می کردند که این دو قابل مقایسه نیستند. قهراً قرآن را انتخاب می کردند«.

در اینجا یک نمونه از مستندات مغرض بودن مستشرقین را با هم ببینیم، به این منظور که گاه از زبان و قلم چنین افرادی که (هدفشان و ماموریتشان در ظاهر ادیب ، محقق و مورخ، نابود کردن بنیانهای اندیشه و فرهنگ کشورهای شرقی خصوصا ایران بوده)ممکن است حقایقی تراوش کند که در جای خود قابل توجه و ارزنده است.